धेरै
दिन पछि आज फेरी
दिन उज्यालो भएको थियो ।
दिन उज्यालो भए पनि घामको
किरण भने त्येति चम्किलो
भने थिएन । घाम
र बादलको लुकामारी भए झै भान
भइरहेथ्यो, घरि बेस्सरी घाम
लाग्थ्यो एक्कैछिनमा बादलले घामलाई निस्तेज पाथ्र्यो । मानौ यहाँ
कुनै नाटक मञ्चन भइरहेको
थियो र म नाटकको
एक दर्शक बनिरहेको थिएँ । कहिल्यै
नसक्किने रातहरु, रात भरि बगेका
अश्रु धाराले डम डम सुन्निएका
आँखाहरु र झिझो लाग्दो
भएको मेरो एक थान
शरीर । बादलको घुम्टो
उघारेर फेरी घामले आकाशमा
आफ्नो साम्राज्य कायम गरिसकेको थियो
र त्यसको प्रकाशले आँखाको पीडालाई उक्साउदै थियो । चम्किलो
प्रकाशले मेरा पीडाहरुलाई गिज्याउदै
खित्का छोडेझै लाग्यो । र म
आफ्नै पीडाहरुमा कुनै तर्कना नगरी
नतमस्तक थिए । यत्तिकैमा
खङ्ग्रङग आवाज आयो ।
झस्किए पनि । पट्के
बिरालो पो रैछ ।
दुध चोर्न पल्केको यो मापाकोलाई कहिले
तह लगाउनै सकिएन । अम्खराको पानी
छताछुल्ल आँगन भरि भयो
। मेरी सानी पुतली
शशी हुँन्थी त आफ्नो सानो
फुरफुरे जामा उचाल्दै ठस्
ठस् कन्दै लाग्थी होली आँगन बढार्न
। पिल पिल गर्ने
पुतली झै उसका आँखा,
बाक्ला परेला, बाटुलो चेहरा अनि सेतो जामा,
उसको हाउभाउ र मीठो बोलि,
लाग्थ्यो अशान्त र कोलाहलमय यस
घरको वातावरयामा रस भरेकी थि
उसले । यहाँको निर्जीवपनमा
जीवन्तताको परिभाषा प्रष्ट्याएकी थिई । म
माथि यस घरका सदस्यहरुको
आक्रोश र असन्तुष्टि ऊ
आफ्नो अवोधता बाटै निवारण गरिदिन्थी
। ऊ मेरो संरक्षक
जस्तै लाग्थ्यो घरिघरि । शशी चार
लागिसकेकी थिई र म
यो घर भित्रिएको पनि
पाँच वर्ष नाघेछ ।
सासु आमाको क्षुद« वचन र पतिको
दिन रातको कुटाईको मारमा पर्ने म घरेलु हिंसाको
सिकार बनिसकेको छु । रक्सीको
नशामा लिप्त भएर मलाई कुट्न
मात्र जानेको लोग्ने भनौदोको विरुद्ध लड्न मेरो हिम्मतले
कहिल्यै काम गरेन तर
कति हिम्मतवाली थि मेरी शशी
। खै त्यो बालखले
के बुझेकी थि, आफु झै
नम्र पाराले बाउलाई सिर्कनुले हिर्काउदै पो रैछे दुख्ला
झै गरेर । आमालाई
दुख्यो नकुट भन्दै काहालिदै
थी । रक्सीको नशामा
भए पनि छारीलाई खुब
प्यार गर्ने, फुल्याउन बाहिर लगिहाल्थ्यो । शशीको अबोधता
देखेर कहिले च्याप्पै समातेर माया गरु झै
लाग्थ्यो त कहिले मन्द
मन्द हाँसिदिन । हाँसेछु पनि
पीडै भए पनि एकैछिन
त ।
चार
दिन भइसकेछ शशीलाई जंगल पु¥याएको
र म भने भर्खर
लामो निन्द«ाबाट तङ्ग्रिएकी जस्तै
भएथेँ । घाँस जानुथ्यो
। पानी घट्टा पनि
खोल्नुथ्यो अर्को दिनबाट । असारमासको समय
थ्यो । दुई महिना
जोतिएर वर्ष भर खान
पु¥याउन पर्ने ।
आशा थिएन फेरी जागौला
तर फेरि सोचे सास
फुलाउँदै त्यी बुढाहरु कति
पारिबाट आउँथे भारीका भारी अन्न कुटाउन
। आफुलाई झक्झकाएँ जीवनका त्यस अस्ताउँदो उमेरमा
दमले सास फुलाउदै संघर्ष
गर्न बुज्रुक अघि म एक
वयस्क र सक्षम नारीले
आफ्नो गरिमा कायम गर्नु नै
पर्छ ।
ओहो,
सासु आमा नजिकै थिइन
हुलिया हेरे कर्के नजरले;
हातमा बाल्टिन र छिपछिपे हिलोमा
लतपतिएको फरियामा थिइन । आज
पनि भैंसीले फाँचोमा हात लगाउन दिएन
क्यारे । हेर्दा पनि
मुर्मुरिए जस्ती, लामालामा सासको फड्कोले नै गोली र
बारुदको भन्दा ज्यादा शक्ति प्रवाह गर्दै वरिपरि भग्नावशेष पर्लिन जस्ती तर मेरो अहो
भाग्य, केही पनि नबोली
भित्र पसिन । हिजै
मात्र पाडो फ्याकेको भैंसीले
सुने आवाज दिइरहेथ्यो आफ्नो
बच्चालाई । अज्ञानी जात,
बुझेन कि यस्ले आफ्नो
बच्चा गुमाइसकेको थियो र पनि
आवाज दिइरहेको थियो । सायद
त्यही जनवार भइदिएकी भए नि हुने
कुनै आशा राखेर आफ्नो
सन्तानलाई पुकारीरहेको हुँन्थेँ होला, आफ्नी शशीलाई ।
डोको
र खुकुरी बोकेर हिडेँ । आज पारी
जगरा पुग्नु थियो । तुहिने
पुल पनि नाम मात्रको
थ्यो । पानीको उच्च
बाहव देखेर होकी मेरो कमजोरीले
मेरा आँखा तिर्मिराउन छाडेका
थिएनन् ।
वर्षाले
गर्दा बारीमा घाँस हरियो र
मौलाएको देखेँ सिम तिर घाँस
काट्न के मुठ्याएकी मात्र
थिए सिमका जुका त स्याउस्याउति
हातै भरि । काहालिएँ
नमज्जाले । अनि वर
आएर भीरको खर मज्जाले काट्न
थाले । एकलास जंगलमा
अस्पष्ट गोठालाको मुरली गुञ्जयमान थियो । मुरलीको
धुनमा मैले पनि तिरिरि
मुरली बन्यो वनैमा थपिदिए । आज किन
आफ्नो स्वर आफैला्ई बढो
मीठो लागिरहेथ्यो । हुन त
गीत त्यति नगाउने र कम बोल्नेमा
दबिएको स्वर गीतको भाका
सर्दै जादा काम्न थाल्यो
र टक्क अडिए ।
पर डिलबाट कोही हाइ हाइ
गर्दै थियो । कान्ला
उक्लिए र उहि रमेश
आज पनि । रमेश
म भन्दा पाँच वर्ष जेठा
हुन । आज पनि
देख्छु उनी तिनै बारीमा
बादर रुग्ने, आलु ड्याङ्गमा दुम्सी
पासो थाप्ने र वन बिरालो
भगाउने बाहेक अरु केही नै
गर्दैनन् । तर फरक
आज उनैलाई एक परिपक्क लक्का
जवान देखेँ । बस्नका लागि
एउटा फल्याकको बस्ने बनाएका रैछन र छेउमा
घन्कने रेडियो । उनी जन्मै
देखि यस्तै हुन लाटा लठेब्रा
। आमा बावुका पाँच
भाइ छोरा भए नि
सबै डाँडापाखा लागिसके आफ्ना स्वार्थका खोजीमा छन त बस्
यिनै रमेश आमा बाबाका
साथी तर उनीहरुको शेष
पछि उनको के गति
होला चिन्ता लाग्थ्यो । दुबै जना
हाइहाइ गर्दै थियौं, रमेश टक्क रोकिए
। हत्पत्त कुदे उनी, म
पनि पिछा लागे ।
ओहो, तल्लो गरोबाट उक्लेर बाख्राले सबै धानको ब्याड
निखारेछ । कमलाको ब्याड
थ्यो त्यो । अन्दाधुन्द
दगुर्दै खेदायो पारी तिर ।
ब्याड मूनि हेरे मकै
घारी बीचमा कोदो बारी, तल
तरकारी बारी अनि कमलाको
घर । उमेरमा बिहे
गरिनन्, आफ्नो अंशकालागि दाजुभाइहरुसंग लड्ने हक्की उनले आफ्नै सानो
दुनियाँ बनाएकी थिइन । कोदो
लगाउथिन, तरकारी फलाउथिन, हाटमा आफ्नो उत्पादन बेच्थिन र आमा पनि
त पालेकी थिन । दुनियाँले
देख्दा एउटा लोग्ने मान्छेको
आड नभएकी भन्लान तर म भने
उनको आँट र दृढ
भावनाको बहुत सम्मान गर्थे
। त्यो समय लाग्यो
कि पूरा पूरा समाज
समक्ष उनको सच्चाइको वकालत
गरुँ । देखिन भने
भलाकुसारी गर्न डाकिहाल्थिन् कसो
कसो तर्केर हिडँे ।
आज
त असार पन्ध्र ।
आज हाम्रो पनि रोपाइँ ।
बिहान पिँडीबाटै देखेथे कालेले गोरु जोताउँदै गरेको
। यहाँ आइपुग्दा बाउसे
टोली अर्को कान्ला उक्लिसकेछ, रोपाहाहरु तल्तिर । काले देख्ने
बित्तिकै कराउन थाले ओहो हल्दारनी
साहेबा आज त रुझाउनै
प¥यो ।...हल्दारनी
मेरो पति हल्दार भएर
। चाहिदैन्थ्यो त्यो पहिचान मलाई
। भर्खरै कमलाको बारे सोच्दै आउँदै
थिएँ दिल दिमाग उच्च
पार्दै । मलाई पनि
एकल पहिचान चाहिएको थियो मात्र आफ्नो
। यो शशीकी आमा
र हल्दारनी दुबै पहिचानले मलाई
खुम्च्याँउथ्यो र सोच्न बाध्य
गराउथ्यो कि के यी
बिना मेरो कुनै अस्तित्व
नै छैन त ।
गोरुसंगै
नारिएका कालेलाई देखेँ । धेरै वर्ष
भइसक्यो कालेको परिवारले हाम्रो जमिन कमाउन थालेको
। चार जना लालाबाला
श्रिमति र आफू एकको
जहान । कति खटिन्थे
उनी । कालेका बारे
सोच्दा सोच्दै आफ्ना श्रीमान, काले र रमेशलाई
एकैपटक दाज्न पुगेछु । पुरुष हुँदो
हो त कि काले
जस्तो जो आफ्नो ज्ञान
र सम्झले नारीलाई सम्मान दिने कि त
रमेश जस्तो जस्लाई हेपेर वा आफ्नो सर्वच्चता
कायम गरेर भएपनि नारी
घर सम्हाल्न सक्थि । दहि चिउराले
मुख चटाएँ र अब घर
जानुथ्यो । जंगलको बाटो
छोटो भएकाले अलि अलि नपुगेको
बुट्यान बटुल्न पाउथे भन्ने लागेर जंगलकै बाटो अपनाए ।
दिन क्रमश धमिलिदै थियो । केही
नपुगेको जस्तो कसैको अनुपस्थितिमा आँस्ु सरी झरी वर्षत
गराउला जस्तो । मेरो मन
शशीलाई सम्झेर भक्कानिदै थियो । हुन
पनि किन नहोस् म
शशीको बहुत समीप थिएँ
। ला, ब्वाँसाका आवाज
। मेरी शशी कति
डराई होली । एकाएक
मुटुको धड्कन घाँटीमा आएर अड्किए झै
लाग्यो । सास भारी
हुँदै आयो र सिधा
चल्नु पर्ने मेरा पाइलाहरु ज्ांगल
तिर मोडिन थाले । मेरो
दिमागमा त रिक्तता मात्र
थियो र के गर्दैथे
केही हेक्का नै थिएन ।
मग्मगाउँदो चिसो माटोले मलाई
आफु तिर संकेत गराउदैथ्यो
जस्तै लाग्यो । हत्तपत्त माटो
खोस्रिन थाले एकै पटक
तल भन्द तल, छिटो
भन्दा छिटो खजना तिर
लालायित भए झैं ।
अन्तत माटोले ढाकिएकी पुतलीका झै आँखा बन्द
गरेकी सेतो मैलो जामा
लगाएर चुपचाप निदाएकी शशीलाई देखेर डाँको छोडी रुन थालेँ
। एकछिन केहि नबोली बस्न
नसक्ने मेरी शशी आज
मौन थिई खस्रो छाला
र फोहोर अवस्थामा थिई ऊ ।
फोहोरी बस्न पट्क्कै मन
नपराउने ऊ । आफैलाई
गाली गरेँ कि कसरी
मैले उसलाई त्यति टाढा त्यस्तो अवस्थामा
रहन दिएँ होला सोच्दै
। घरि म्वाइँ खादै
घरि अंकमाल गर्दै घण्टौ घण्टौ त्यही बिताएँ । कतिखेर चेत
हराएछ । चेत फिर्दा
पनि शशी मेरै काखमा
परिरहेकी थिई । शशी
भइन्जेल मेरो जीवनको सार
थियो । काम बाट
लखतरान भएर कोलाहमय घर
टेके पनि उसको मन्द
हाँसो, मीठो बोली थ्यो
जस्ले मेरो सारा थकान
पलभरमा हटाइदिएर जीउमा स्फूर्ति भरिदिन्थ्यो । चेतनाले फेरि
मलाई झक्झकाउन थाल्यो । शशी हुनुको
आभाष त्यस शरीरबाट हराइसकेको
थियो । थियो त
केबल एक मृत शरीर,
एक सिनो । माटो
खोस्रिए शशीलाई पुनः त्यहीँ राखे
र उसको सुन्दर शरीरमा
माटो हाल्न थालेँ । मेरी शशी
गाविदै तल भन्दा तल
पुगी र एकछिनमा देखिन
छाडी । म पनि
आफ्नो स्फूर्ति जम्मा पार्दै चार पाउ टेक्दै
जगंलबाट बाहिर निस्के र फेरी पनि
शशीलाई भेट्न आउने वाचा गर्दै
अध्यारोमा आफ्नो गन्तव्य तर्फ लागें ।
—समाप्त —
